Nám da là gì? Nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa nám da hiệu quả

Nám da là một vấn đề phổ biến gây ảnh hưởng lớn đến vẻ đẹp và sự tự tin của nhiều người, đặc biệt là phụ nữ. Để đối phó với nám da một cách hiệu quả, chúng ta cần hiểu rõ về nguyên nhân gây ra tình trạng này.

Trong bài viết này, Derkecal sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nám da, từ nguyên nhân, dấu hiệu, cách phân loại đến các phương pháp điều trị và phòng ngừa.

Nám da là gì?

Theo nghiên cứu đã được công bố của International Journal of Women’s Dermatology, nám da (tên tiếng Anh là Melasma) là một vấn đề về sắc tố da phổ biến, thường biểu hiện bằng các mảng, đốm nâu hoặc vùng da sẫm màu trên mặt, cổ, tay và chân.

Phụ nữ, đặc biệt là sau tuổi 30 và những người thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mà không được bảo vệ, có nguy cơ cao bị nám da do sự thay đổi nội tiết tố và tác động của tia UV.

Ngoài ra, lối sống thiếu lành mạnh như thiếu ngủ, stress kéo dài và sử dụng mỹ phẩm không phù hợp cũng góp phần thúc đẩy quá trình hình thành nám.

Nguyên Nhân Hình Thành Nám Da

Nguyên Nhân Nội Sinh

• Di truyền: Yếu tố di truyền đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của nám. Nếu trong gia đình bạn có người bị nám, đặc biệt là mẹ hoặc chị em gái, bạn có nguy cơ cao mắc phải tình trạng này hơn. Các gen quy định màu da, hoạt động của melanocyte và phản ứng với các kích thích có thể di truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
• Nội tiết tố: Sự thay đổi nội tiết tố là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây nám da, đặc biệt ở phụ nữ.
  • Mang thai: Nồng độ estrogen và progesterone tăng cao trong thai kỳ kích thích sản sinh melanin, dẫn đến nám da, thường được gọi là “mặt nạ thai kỳ”.
  • Thuốc tránh thai: Các loại thuốc tránh thai chứa estrogen và progesterone cũng có thể gây ra nám tương tự như khi mang thai.
  • Mãn kinh: Sự suy giảm estrogen trong thời kỳ mãn kinh cũng có thể gây rối loạn sắc tố da, bao gồm nám.
  • Rối loạn nội tiết khác: Các vấn đề về tuyến giáp, buồng trứng hoặc tuyến yên cũng có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng nội tiết tố và góp phần gây nám.
• Tuổi tác: Lão hóa da là một quá trình tự nhiên, khiến da mỏng hơn, giảm sản xuất collagen và elastin, đồng thời làm tăng nguy cơ rối loạn sắc tố, bao gồm nám.
• Bệnh lý toàn thân: Một số bệnh lý như bệnh gan, bệnh thận, bệnh tuyến giáp,… cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng gan, thận, quá trình chuyển hóa và bài tiết, gián tiếp gây ra nám da.

Nguyên Nhân Ngoại Sinh

• Tia UV: Tia cực tím (UVA và UVB) trong ánh nắng mặt trời là tác nhân chính gây nám da. Tia UV kích thích melanocyte sản xuất melanin để bảo vệ da khỏi tác hại của ánh nắng, nhưng nếu tiếp xúc quá mức, melanin sẽ sản sinh quá nhiều và không đều, gây ra nám.
• Mỹ phẩm: Một số thành phần trong mỹ phẩm, đặc biệt là các chất tạo mùi, chất bảo quản và chất tạo màu, có thể gây kích ứng da, viêm da tiếp xúc và làm tăng nguy cơ nám.
• Thuốc: Một số loại thuốc, chẳng hạn như thuốc chống động kinh, thuốc kháng sinh, thuốc chống viêm non-steroid, thuốc điều trị bệnh tâm thần,… có thể gây nhạy cảm ánh sáng và làm tăng nguy cơ nám da khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
• Chấn thương da: Các tổn thương da như bỏng, vết thương, viêm nhiễm,… cũng có thể kích thích sản sinh melanin và gây ra tăng sắc tố sau viêm, bao gồm nám.
• Stress: Mặc dù stress là yếu tố nội sinh, nhưng nó cũng có thể được coi là nguyên nhân ngoại sinh vì các tác nhân gây stress từ môi trường bên ngoài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và thể chất, gián tiếp gây ra nám da.

Dấu hiệu nhận biết nám da

Nám da thường biểu hiện qua những thay đổi về sắc tố da, cụ thể là sự xuất hiện của các vùng da sẫm màu hơn so với vùng da xung quanh. Các dấu hiệu này có thể khác nhau tùy thuộc vào loại nám và mức độ nghiêm trọng, nhưng nhìn chung, bạn có thể nhận biết nám da qua các đặc điểm sau

• Sự xuất hiện của các đốm hoặc mảng sẫm màu: Đây là dấu hiệu điển hình nhất của nám da. Các đốm hoặc mảng này thường có màu nâu, xám hoặc đen, kích thước đa dạng từ nhỏ như đầu đinh ghim đến lớn như đồng xu, thậm chí có thể lan rộng thành mảng lớn.
• Vị trí xuất hiện: Nám thường xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời, điển hình là mặt (trán, má, mũi, cằm), cổ, ngực, cánh tay và bàn tay.
• Màu sắc da không đồng đều: Các đốm nám có thể có màu sắc không đồng đều, từ nâu nhạt đến nâu đậm, thậm chí có thể pha lẫn các màu khác như xám hoặc đen.
• Xuất hiện đối xứng hai bên: Nám trên mặt thường có xu hướng đối xứng hai bên, nghĩa là các đốm nám xuất hiện tương tự ở cả hai bên mặt.
• Không gây đau hoặc ngứa: Nám da thường không gây ra các triệu chứng khó chịu như đau, ngứa hoặc sưng tấy. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, nám có thể đi kèm với cảm giác châm chích nhẹ hoặc khô da.
• Thay đổi dần theo thời gian: Nám da có thể thay đổi theo thời gian, trở nên đậm màu hơn khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc các yếu tố kích thích khác.

Các Loại Nám Da Thường Gặp

Nám da được phân thành nhiều loại dựa trên vị trí và đặc điểm của các sắc tố melanin dư thừa. Dưới đây là các loại nám thường gặp:

Nám mảng (Epidermal Melasma)

Nám mảng là các mảng có màu nâu hoặc xám, kích thước đa dạng từ vài milimet đến vài centimet. Hay xuất hiện đối xứng hai bên mặt, thường ở vùng trán, má, mũi, cằm. Nám mảng thường nằm ở lớp thượng bì (lớp ngoài cùng của da).

Nám chân sâu (Dermal Melasma)

Nám chân sâu là các đốm nám có màu xanh xám hoặc nâu sẫm. Ranh giới giữa các vùng da nám và da bình thường không rõ ràng. Nám nâu hay xuất hiện rải rác hoặc tập trung thành đám (đặc biệt là vùng gò má). Chúng nằm sau dưới lớp hạ biểu bì nên khó điều trị hơn so với nám mảng.

Nám hỗn hợp (Mixed Melasma)

Nám hỗn hợp là sự kết hợp của nám mảng và nám sâu. Các đốm nám có kích thước và màu sắc không đồng đều, thường xuất hiện ở trán, hai bên gò má, mũi và vùng da quanh mắt. Vì nám hỗn hợp vừa nằm ở lớp thượng bì vừa ăn sâu vào hạ bì nên cần đòi hỏi kết hợp nhiều phương pháp để điều trị tận gốc.

Các Loại Nám Khác

• Nám đốm (hay còn gọi là Tàn nhang) –  nằm ở thượng bì với các đốm nhỏ, riêng lẻ và thường xuất hiện ở những vùng da tiếp xúc với ánh nắng.
• Nám sau viêm – da sản xuất thêm melanin để bảo vệ vùng da bị tổn thương, việc này gây ra dư thừa sắc tố và tạo thành nám.
• Nám do thay đổi nội tiết tố – do mang thai, dậy thì, mãn kinh,..
• Nám do dùng mỹ phẩm không đúng cách – sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, thành phần không an toàn cho da.

Một số hình ảnh nám da thường gặp

Nám Da Ảnh Hưởng Đến Đời Sống Sinh Hoạt Như Thế Nào?

Vì xuất hiện chủ yếu trên khuôn mặt đặc biệt là 2 bên má, nám da gây không ít phiền toái đặc biệt trong vấn đề thẩm mỹ trong cuộc sống thường ngày đặc biệt đối với phụ nữ. Nám da ảnh hưởng đến tâm lý khiến chúng ta giảm đi sự tự tin, ngại giao tiếp và thậm chí một số trường hợp còn dẫn đến tình trạng căng thẳng và lo âu kéo dài (đặc biệt một số ngành nghề như diễn viên, người mẫu, influencer… các công việc yêu cầu cao về ngoại hình)

Cách Chẩn Đoán Tình Trạng Nám Da

Khám lâm sàng

Đây là bước quan trọng để thu thập thông tin về bệnh sử và các yếu tố liên quan đến tình trạng nám da của bệnh nhân. Cần khai thác kỹ các thông tin sau:

• Đặc điểm lâm sàng: Thời gian xuất hiện nám, sự tiến triển của tổn thương, vị trí cũng như các triệu chứng kèm theo,…
• Tiền sử cá nhân: về bệnh lý cũng như tiền sử gia đình, việc sử dụng thuốc
• Các yếu tố nguy cơ khác có liên quan: chế độ dinh dưỡng, giấc ngủ,…

Khám thực thể

Quan sát bằng mắt thường

• Hình dạng, kích thước, ranh giới, màu sắc của các mảng nám.
• Phân bố của nám: khu trú hay lan tỏa, đối xứng hay không.
• Tình trạng da xung quanh: có viêm, kích ứng, tăng sắc tố hay không.

Đèn Wood

Đây là một loại đèn phát ra ánh sáng tia cực tím (đèn ánh sáng đen). Khi chiếu đèn Wood lên vùng da bị nám, các melanin sẽ hấp thụ tia cực tím và phát ra ánh sáng huỳnh quang:

• Nám thượng bì (nám chân sâu): màu nâu đậm dưới đèn Wood.
• Nám bì (nám mảng): màu nâu nhạt hoặc không thay đổi.
• Nám hỗn hợp: vừa có nám thượng bì, vừa có nám bì.

Dermatoscopy

Kỹ thuật này sử dụng một thiết bị phóng đại (dermatoscope) để quan sát kỹ hơn các tổn thương da.

• Quan sát các đặc điểm vi thể của nám da: sự phân bố melanin, mạch máu, nang lông…
• Phân biệt nám da với các bệnh lý da khác: tàn nhang, đồi mồi, ung thư da…

Sinh thiết da (nếu cần)

• Thực hiện khi cần chẩn đoán xác định hoặc loại trừ các bệnh lý khác.
• Phân tích mô bệnh học giúp xác định chính xác vị trí và mức độ lắng đọng melanin, loại trừ các bệnh lý ác tính.

Phương Pháp Điều Trị Nám Da

Điều trị nám bằng kem bôi (serum) ngoài da

Cơ chế của phương pháp này là sử dụng các hoạt chất ức chế sản sinh melanin, làm mờ nám, đồng đều màu da. Các hoạt chất thường được sử dụng bao gồm:

• Hydroquinone: Ức chế enzyme tyrosinase, ngăn chặn quá trình sản sinh melanin. Nồng độ thường dùng là 2-4%. Tuy nhiên, hydroquinone có thể gây kích ứng da, tăng nhạy cảm với ánh sáng. Nên sử dụng dưới sự hướng dẫn của bác sĩ da liễu và không nên sử dụng trong thời gian dài.
• Tretinoin (Retinoid): Tăng tốc độ thay đổi tế bào da, loại bỏ tế bào chứa melanin, kích thích sản sinh collagen. Tretinoin có thể gây khô da, bong tróc, kích ứng. Nên bắt đầu với nồng độ thấp (0.025%) và tăng dần dưới sự theo dõi của bác sĩ.
• Corticosteroid: Giảm viêm, ức chế miễn dịch, làm giảm sự sản sinh melanin. Corticosteroid thường được sử dụng kết hợp với hydroquinone hoặc tretinoin để tăng hiệu quả và giảm tác dụng phụ. Tuy nhiên, sử dụng corticosteroid lâu dài có thể gây mỏng da, giãn mạch.
• Axit azelaic: Ức chế tyrosinase, kháng viêm, giảm tăng sắc tố. Axit azelaic thường được sử dụng với nồng độ 15-20%.
• Các hoạt chất khác: Axit kojic, vitamin C (ascorbic acid), niacinamide, arbutin… cũng có tác dụng làm sáng da, mờ nám.

Đối với việc điều trị bằng kem bôi ngoài da, cần ưu tiên các thương hiệu có uy tín: Chọn các thương hiệu lớn thường có quy trình sản xuất nghiêm ngặt, đảm bảo chất lượng và an toàn sản phẩm. Hiện nay, trên thị trường có nhiều thương hiệu lớn: Ohui, Obagi, SK-II, Shiseido,…

Bạn có thể lựa chọn Derkecal – Thương hiệu trị nám hàng đầu châu Á, lựa chọn tin cậy của chuyên gia, sở hữu những ưu điểm vượt trội:

• Công thức Thuỵ Sĩ độc quyền: Kết hợp các thành phần hoạt tính mạnh mẽ, tác động sâu vào gốc nám, ức chế sản sinh melanin.
• An toàn và lành tính: Được kiểm nghiệm da liễu, không gây kích ứng, phù hợp với mọi loại da.
• Hiệu quả vượt trội: Đã được chứng minh lâm sàng, mang lại kết quả rõ rệt sau thời gian ngắn sử dụng.
• Sản phẩm được các bác sĩ của Bệnh viện Da liễu Trung ương tin dùng và có hơn 97% người dùng phản hồi tích cực sau khi sử dụng sản phẩm.

Liệu pháp laser và ánh sáng

Với cơ chế sử dụng năng lượng ánh sáng để phá hủy chọn lọc các tế bào melanin, làm mờ nám, kích thích sản sinh collagen. Các loại laser và ánh sáng thường được sử dụng bao gồm:

• Laser Fractional CO2: Tạo ra các cột nhiệt vi phân, loại bỏ lớp biểu bì chứa melanin, kích thích tái tạo da.
• Laser Nd:YAG: Phát ra bước sóng 1064nm, tác động vào melanin ở lớp sâu hơn, ít gây tổn thương bề mặt da.
• Laser Picosecond: Sử dụng xung cực ngắn, phá vỡ melanin thành các hạt nhỏ dễ đào thải.
• Intense Pulsed Light (IPL): Phát ra dải ánh sáng rộng, tác động vào nhiều mục tiêu, bao gồm melanin và mạch máu.

Các phương pháp này tuy hiệu quả nhanh nhưng có chi phí cao, cần thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa, có thể gây ra một số tác dụng phụ như đỏ da, sưng, bong tróc.

Lột da hóa học

Phương pháp sử dụng các dung dịch hóa học để loại bỏ lớp da bề mặt, kích thích tái tạo da mới, làm mờ nám và cải thiện cấu trúc da. Dưới đây là các loại hóa chất thường được sử dụng:

• AHA (Alpha Hydroxy Acid): Glycolic acid, lactic acid… loại bỏ tế bào chết, làm mờ nám nông. Nồng độ sử dụng thường từ 20-70%.
• BHA (Beta Hydroxy Acid): Salicylic acid có tác dụng tẩy tế bào chết, kháng viêm, giảm nám và mụn. Nồng độ sử dụng thường từ 1-2%.
• TCA (Trichloroacetic Acid): Lột sâu hơn, tác động vào lớp trung bì, điều trị nám nặng. Nồng độ sử dụng thường từ 10-35%.

Phương pháp này mang lại hiệu quả rõ rệt, cải thiện cấu trúc da, giảm nếp nhăn. Tuy nhiên, có thể gây kích ứng, bong tróc da, cần thời gian nghỉ dưỡng.

Vi kim tảo biển

Phương pháp sử dụng các đầu kim siêu nhỏ tạo ra các tổn thương vi điểm trên da, kích thích sản sinh collagen, làm mờ nám và cải thiện sẹo.
Tuy vậy, phương pháp này cần sự kiên trì và cần thực hiện nhiều lần để đạt hiệu quả

Các phương pháp khác

• Tiêm meso nám: Cung cấp dưỡng chất trực tiếp vào da, ức chế melanin.
• Điện di vitamin C: Sử dụng dòng điện để đưa vitamin C vào sâu trong da.
• Liệu pháp ánh sáng LED: Ánh sáng đỏ và ánh sáng xanh có thể giúp giảm viêm, ức chế melanin.

Lưu ý quan trọng:

• Hiệu quả điều trị nám da phụ thuộc vào nhiều yếu tố: loại nám, mức độ nám, cơ địa, phương pháp điều trị, chế độ chăm sóc da…
• Cần kết hợp nhiều phương pháp điều trị và duy trì chế độ chăm sóc da khoa học để đạt hiệu quả tốt nhất.
• Tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu để được tư vấn phương pháp điều trị phù hợp và an toàn.

Cách Phòng Ngừa Nám Da Mà Bạn Nên Biết

• Hạn chế tối đa tiếp xúc với ánh nắng mặt trời: Sử dụng các biện pháp che chắn vật lý như đội mũ rộng vành, đeo kính râm, mặc quần áo dài tay khi ra ngoài, đặc biệt là trong khoảng thời gian khi cường độ tia UV cao nhất (từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều).
• Sử dụng kem chống nắng đều đặn: Lựa chọn kem chống nắng phổ rộng có chỉ số SPF ít nhất 30 và thoa đều lên da trước khi ra ngoài 20 phút. Thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ hoặc sau khi bơi lội, đổ mồ hôi nhiều.
• Cẩn trọng trong việc lựa chọn mỹ phẩm: Tìm hiểu kỹ thành phần sản phẩm trước khi sử dụng, tránh các loại mỹ phẩm chứa thành phần gây kích ứng hoặc làm tăng nhạy cảm ánh sáng. Tham khảo ý kiến chuyên gia da liễu nếu cần thiết.
• Quản lý căng thẳng hiệu quả: Thực hành các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền định, hoặc dành thời gian cho sở thích cá nhân. Đảm bảo ngủ đủ giấc và duy trì lối sống lành mạnh để giảm thiểu stress.
• Chế độ dinh dưỡng khoa học: Bổ sung các loại thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như rau xanh, trái cây tươi, các loại hạt và ngũ cốc nguyên cám và không quên uống đủ nước mỗi ngày để duy trì độ ẩm và sức khỏe cho da.
• Bên cạnh việc áp dụng các biện pháp trên, việc thăm khám định kỳ với bác sĩ da liễu là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề về da, bao gồm cả nám da.

Những Câu Hỏi Liên Quan

Kết Luận

Nám da không chỉ là một vấn đề về thẩm mỹ mà còn là dấu hiệu của sự mất cân bằng bên trong cơ thể và tác động từ môi trường bên ngoài. Hiểu rõ về nguyên nhân, dấu hiệu và các loại nám da sẽ giúp bạn chủ động phòng ngừa và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Đừng để nám da cản trở sự tự tin của bạn, hãy hành động ngay hôm nay để chăm sóc và yêu thương làn da của mình!

---

Tài liệu tham khảo

1. International Journal of Women’s Dermatology. Melasma: A Clinical and Epidemiological Review (2017)| https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25184917/
2. JAAD International. Efficacy and safety of triple combination cream (0.01% fluocinolone acetonide+4% hydroquinone+0.05% tretinoin) and hydroquinone 4% cream in the treatment of moderate to severe melasma| https://www.jaad.org/article/S0190-9622(04)03452-8/fulltext
3. Dermatologic Clinics. Chemical Peels in Treatment of Melasma| https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37977681/
4. JAAD International. Fractional CO2 laser and adjunctive therapies in skin of color melasma patients| https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9305318/